Móeiður og múmínkexið

Þegar Móeiður sá hilla undir kvöldið var eins og lætin í krökkunum minnkuðu aðeins. Alveg þar til Snorri litli skellti tveimur eldhússtólum á gólfið og grátur Myrtlu skar loftið eins og hnífur í gegnum harðfrosnar deigplötur.

„Krakkar, hvað er þetta?!“ hrópaði heimilisfaðirinn.

„Þau eru bara krakkar, Magnús minn,“ svaraði Móeiður án þess að heyra í sjálfri sér.

Af hverju var henni allt í einu svona kalt á fótunum, eins og hún hefði gengið langa leið í snjó og stormi? Heldur verri var þó þessi óþægilega kennd um að einhver fylgdist með henni úr garðinum.

Myrtla hljóp með fulla skál inn í stofu og hrasaði um legókubb, svo appelsínugul súpan slettist á sófasettið, gólfið og vegginn. Funheitur vökvinn rann á milli sófasessa og kjötbitarnir flutu í hringi á gólfinu. Móeiður fann gaddinn skríða upp leggina. Var þessi héla á rúðunni rétt áðan?

Magnús hrópaði á Myrtlu. Röddin var hvöss en deyfðist einhvern veginn á leiðinni, eins og hljóðin bærust í gegnum eitthvað þykkt. Móeiður virti húsbóndann fyrir sér. Þráðurinn í honum hafði styst verulega eftir að hann varð forseti þingsins.

Eftir að hann kom heim með framíköll úr salnum og ásakanir um að draga taum stjórnarflokkanna. Þegar hann settist niður eins og tómur pappakassi og bað Móeiði um að fylla á vatnskönnuna.

Magnús andvarpaði þegar Snorri hermdi eftir föður sínum: „Gengið er til dagskrár.“ Móeiður horfði á feðgana borða. Húðin á enni þeirra virtist einkennilega ljós og mött. Móeiður strauk yfir þunnt hár Magnúsar. Hvítt duft klístraðist við fingur hennar eins og hveiti. Þessi lykt… Var þetta vanillukeimur?

Síðustu mánuði hafði notaleg ró færst yfir stofuna um ellefuleytið. Ró sem bar ekki dramatíkina á bókasafninu, köllin í Snorra né vælið í Myrtlu. Og allra síst þetta óþolandi, stöðuga pot frá Magnúsi, sem aldrei gat verið sammála neinum. Magnús hætti fyrr ef Móeiður hvorki þrasaði né þagði alveg.

Móeiður greip um kálfann á sér. Aftur þessi nagandi þrýstingur. Þegar hún skakklappaðist á enda eldhússins fannst henni eins og líkaminn væri allur hægari og grófari. Gólfið marraði undan henni eins og stirndur freri.

Þegar Móeiður hækkaði á ofninum fannst henni eins og eitthvað stórt stæði úti í garðinum, sem hvarf samstundis og hún leit út. Aðeins spegilmynd hennar sat eftir í glugganum, breiðari og einhvern veginn lausari í sér.

Kvöldin. Þegar fjölskyldan hafði sofnað, voru bara Móeiður, norræn ævintýri og vinalegir pakkar af innfluttu barnakexi. Það var ótrúlegt hvað sætt bragð gat gert fyrir taugakerfið. Engir atburðir til að muna og undirbúa. Enginn til að skutla og sækja.

Skutla og sækja, skutla og sækja. Móeiður reyndi að róa hugann en fann aðeins sama hungur eftir þögn. Ef hún gæti gleypt allan þennan hávaða. Hún fékk sér kakósopa úr glansandi múmínbolla, en brá hversu kaldur drykkurinn var orðinn. Kakóhrönglarnir mörruðu undir tönn eins og ísinn úti í garði. Var enginn þarna úti?

Snorri hóf að tromma á matarborðið með skeið. En Móeiður heyrði ekki málmþungann skella á lakkaðri tréplötu, heldur hljóði sem líktist mjúkplasti slást utan í þéttan og sléttan pappavegg. Myrtla fór að syngja Góða mamma. Útlínur dótturinnar virtust vera upphleyptar eða eins og mótaðar ofan á líkamann.

Móeiði fannst sem hvítir veggirnir vikju fyrir blikandi ísbreiðum. Kalt og ferskt loft fyllti lungun. Ef þau gætu bara þagað í smástund. Ef hún gæti fryst heimilið í augnablik.

Hún sá fyrir sér kexpakkann sem hún faldi inni í býtibúri. Fann angan af ofnbökuðum sykri og hveiti. Heyrði næstum skrjáfið undan pappanum. Krakkarnir hrópuðu og hvolfdu úr dótaskúffum.

Ef Magnús gæti staðið upp. Þurfti í alvöru að biðja fullorðinn mann um að setja í eina þvottavél? Hvernig átti hún að vinna á bókasafninu, skrifa meistararitgerð og sinna heimilinu ef hann steig aldrei niður úr pontunni? Móeiður hafði reynt að ræða þetta, en fann hvernig ylurinn slokknaði. Hún kyngdi munnvatninu.

Ef Móeiður gæti sest upp í bíl og keyrt út í frosna auðn þar sem enginn þarfnaðist hennar. Auðn þar sem hvorki þurfti að skutla, sækja, kaupa eða biðja Magnús um að sýna vott af frumkvæði gagnvart sínum eigin börnum.

Hún hristi dofnar tærnar. Hvað var að henni? Hvert ætti hún að fara? Hún elskaði þessa fjölskyldu. Heimilið var eina skjólið hennar. Skjól frá heimi þar sem einn munnur át annan, uns ekkert sat eftir nema köld mylsna. 

Það var svo sem ekki umstangið í kringum krakkana sem át eitthvað úr henni, heldur öll óvæntu brotin á því sem átti að heita flatt og fyrirsjáanlegt. Stundum var eins og ekkert af þessu væri raunverulegt. Eins og Móeiður væri pökkuð inn í myndskreyttar umbúðir á færibandi. Hún andaði djúpt. Fjarrænt surg barst ofan úr henni, eins og allar þær mótbárur sem hún hafði kyngt.

Þetta voru bara krakkar. Magnús var að koma sér fyrir í nýju ábyrgðarstarfi. Sjálfur forseti Alþingis. Fjölskyldan þurfti á Móeiði að halda. Öll mynduðu þau einn deigkenndan klump til að fletja út og móta. Til að baka og lyfta. Hún fann sætan ilminn. Það var eins og hún stæði upp við langan og mjóan bakaraofn. Þægilegur hitinn.

Voðalega náði hún góðri einbeitingu allt í einu. Hmmm… grunsamleg þögn. Hvað höfðu krakkarnir gert af sér núna? Hún leit á Snorra og Myrtlu. Voru þau að minnka eða borðið að stækka? Hana svimaði og hún greip í kantinn á borðinu. Magnús smækkaði niður í gylltan ljóma. Hreyfingar krakkanna urðu hægar og stífar.

Allt var undarlega rólegt. Móeiður skimaði með hljóðum hryllingi yfir matarborðið. Maturinn var enn þarna, en fjölskyldan sást hvergi.

Magnús, sem hafði setið með fýlusvip á móti henni augnabliki áður var horfinn. Hún leit undir borðið og stóð svo upp. Í stólnum hans lá aðeins lítill og fölur massi. Og þar sem krakkarnir höfðu setið og hrópað, mætti móður þeirra mildur keimur af vanillu yfir sams konar ljósgylltum formum.

Móeiður heyrði enn skæting barnanna og tautið í eiginmanninum. Hún hallaði sér nær. Hljóðin komu frá þessum litlu, ljósgylltu skífum. Móeiður þekkti raddir fjölskyldunnar en gat ekki skilið hvað þau sögðu áður en þær runnu alveg út í þögnina.

Móeiður ætlaði að styðja sig við vegginn en hann sveigðist undan hendinni eins og slétt karton. Formin virtust mynda litla, útskorna líkama. Tvö augu litu upp af hverri þeirra. Var þetta lítill pípuhattur efst á Magnúsarkökunni? Það var eins og Magnús reyndi að segja eitthvað, en það kom aðeins kæfð mylsna sem minnti á orðin „frumvarp“ og „frestun“.

Það verðmætasta sem Móeiður átti í þessu lífi, litla fjölskyldan hennar í Dalsmýri 17, hafði öll breyst í múmínkex. Litlar, ljósgylltar og stökkar kökur í laginu eins og persónur Múmíndals.

Þau máttu ekki brotna. Hún hagræddi múmínpabba í stólnum. Yfirborðið var þurrt og matt. Magnús var svo meðfærilegur svona. Stökkur og hljóður. Börnin voru alla vega kyrr. Móeiður fann titring innra með sér. Garnagaul. Hvaða vitleysa? Fæturnir urðu kaldir og sverir.

Iðragólið endurtók sig. Hærra og lengra, eins og gnýjandi brestur úr jökulsprungum. Munnvatnið streymdi fram. Var þetta hungur í mat eða yfirráð? Hún tók Magnúsarkökuna upp og þefaði af henni. 

Svo góð lykt. Móeiður velti honum á milli handa sér. Eining og stjórn í sama munnbita. Ef hún borðaði Magnús, þyrfti hún ekki að hlusta á fleiri þingræður. Hafði hann ekki tekið sína bita úr henni? 

Móeiður beit hattinn af múmínpabba: „Fyrirgefðu, Magnús minn.“ 

Ljós hveitiskelin splundraðist á milli gulnaðra framtanna: „BRAKRAKK-KNAKKR!“ Þurr brotin mýktust upp í munnvatninu og bráðnuðu í mjölkenndan massa sem límdist upp við mjúka góminn. Bragðið var bæði þykkt og sætt. Vanillublómin mættu daufum tónum úr rakspíra og þingbók síðasta árs.

Móeiður fann gæsahúðina aukast. En um leið fann hún undarlegan frið. Magnús var svo lítill og brothættur í hendi hennar. Ein hreyfing og allar ræðurnar myndu molna á tungu hennar. Hún hélt áfram að tyggja. Þessi þögn var ekki svo slæm.

Allt í einu var sem eitthvað væri dregið eftir eldhúsgólfinu. Hljóðið minnti á rofnandi pappa. Dauf angan af blautri mold og steinum þröngvaði sér inn í húsið. Móeiður heyrði andardrátt fyrir aftan sig. Hægt, surgandi hvæs. Lykt af mýrarfrera og rotnandi gróðri tók við.

Ljósin dofnuðu. Loftið varð dökkt og þrúgandi.

Móeiður leit við. Köld, uppglennt augu mættu henni yfir stóru og breiðu nefi. Dökkur líkaminn sveif yfir ísilögðu eldhúsgólfinu. Ljósaperurnar frusu og sprungu yfir þeim, svo gegnsætt glerið molnaði og rann eftir hörðu svellinu.

Þetta var Morrinn, hin ógnarstóra utangarðsvera úr Múmínheimum. Fætur Móeiðar hvítnuðu og kólnuðu meira en nokkru sinni. 

Þetta var ekki raunverulegt. Hún var bara þreytt og svöng. Móeiður lygndi aftur augum og einbeitti sér að eftirbragði kökuhattsins sem lá eins og þykk, bráðin skán yfir tungurótinni.

En frerinn smaug í gegn þar til vanillubragðið þynntist út. Þegar Morrinn nálgaðist bjargaði Móeiður múmínfjölskyldunni sinni af stólunum. 

Morrinn gekk nær. Allt húsið fylltist fannhvítri móðu. Móeiður horfði á múmínkexið í lófanum. Ef annaðhvort þeirra átti að innlima fjölskyldu hennar, þá var það hún. En hvað var að bjarga og hvað að bryðja, þegar allt fór inn um sama munn? 

Gjósturinn úr vitum Morrans myndaði ísnálar í hári Móeiðar. Kökurnar frusu undir stífnuðu brosi hans.

Móeiður opnaði munninn. Lyfti höndinni. Leit á múmínkökurnar. Hún færði þær upp að vörum sér. Ekki fleiri þjóðfélagsmál þegar það þurfti að elda mat. Ekki fleiri frekjuköst og endalausar spurningar um allt og ekkert.

Morrinn starði á Móeiði. Allt í einu fann hún ekki fyrir kuldanum lengur. Líkaminn var fastur. Hún reyndi að hreyfa sig, en með hverju átaki færðist Morrinn nær.

Múmínkexið rann á brún lófans. Sex augu horfðu á Móeiði. Frosin hönd Móeiðar titraði. Mía litla hékk á brúninni og feðgarnir skammt undan. Höndin þyngdist af klaka. Ef hún héldi þeim, myndu þau frjósa. Ef hún kyngdi þeim, yrði hún sjálf að auðninni.

Móeiður fann að það var kominn tími til að sleppa. Hún lét þau falla. Eitt af öðru runnu þau úr hendinni og duttu. Tíminn hægði á sér. Hvert sekúndubrot glitraði og teygði úr sér eins og glitrandi hjarnbreiða. En með fallinu hvarf svellið úr brjósti hennar.

Móeiður beið eftir að heyra fjölskylduna splundrast á hörðu svellinu en þögnin varð aðeins þykkari. Bara hennar eigin hjartsláttur djúpt í frosnum líkama.

Hún náði að horfa niður. En hún sá ekki kökubrot, heldur sleipan hramm og þrjár fíngerðar skífur. En það var enginn Morri á móti henni lengur.

Móeiði fannst hún lyftast. Eins og líkami hennar væri stór, dökkur hóll sem sveif yfir kaldri og þögulli auðn. Eða var það Morrinn sem hafði orðið að henni? 

Hún sá ekki skrímsli lengur, heldur útskúfaða veru. Veru sem engin finnsk verksmiðja gæti þrykkt á sykraðan hveitimassa. Þetta var ekki Morrinn úr sögum Tove Jansson.

Þetta var Morrinn úr hennar eigin lífi. Morri úr sömu auðn og þögn og hún hafði þegjandi þráð. Og þessi Morri, sem passaði hvorki inn í þennan heim né annan, gnæfði nú yfir miðju eldhúsgólfinu og drakk í sig hvert einasta hljóð. 

Á sama tíma fann Móeiður fyrir gleymdum létti. Henni fannst sem hluti af sér ruddist fram yfir kaldar auðnir. Endalausar, þöglar sléttur úr snjó og hveiti. Hvítir firðir runnu fram í salta dali sem gljáðu af klaka og repjuolíu.

Og þarna var það. Sjálft múmínhúsið. Alveg eins og í ævintýrunum, nema að þak þess líktist því á Dalsmýri 17. 

Múmínmamma veifaði Móeiði úr glugganum. Átti hún ekki að vera í vetrardvala eins og hinir? Fyrir aftan hlýlegt brosið voru fínar sprungur úr þreyttri uppskrift.

„GNARRA-RARR-GNESTR!!“ Hver var að tyggja hvern? Móeiður leit yfir auðnina. Dökkur skuggi í fjarska. Kaldar útlínur sem enginn gæti þrykkt á litla og brotna hveitiskurn. Óbakanlegt afl sem Móeiður hafði árangurslaust reynt að gleypa.

Köld hveitimóðan tók við. Hún breiddist hægt út eins og óskrifaða meistararitgerðin, hangandi yfir heimilinu. Eins og óflokkanlegt skvaldrið innan veggja bókasafnsins. Eins og fætur Móeiðar þegar Magnús lagðist í sófann með andmæli og málþóf.

Það var eins og allt rynni saman í eitt hvítt deig. Gegnumfrosna hrúgu sem innihélt ekkert nema þögn og sollnar mýrar. Móeiður fann fyrst fyrir gólfinu. Síðan fyrir glerköldum múmínbollanum. Dökkur skuggi hreyfðist fyrir glugganum. Fyrst heyrðist stakt baul úr fjarska. Síðan annað. Brakandi hljóð. Loks brutust raddir krakkanna í gegnum íshelluna. 

Höfuð Magnúsar birtist hinum megin við borðið, en það vantaði mest af hárinu. Kökuliturinn vék smám saman fyrir venjulega húðlitnum. Magnús byrjaði að röfla um gólfkulda þinghússins. Var ekki hægt að splæsa í almennilega ofna í æðstu stofnun landsins?

Móeiður starði kuldalega á bóndann. Hún ruddi gólfið með starandi augum. Hún fékk sér sopa af ísköldu kakóinu, stóð upp og lagði hönd á herðar Magnúsar. Höndin var þung og köld, næstum því sleip. Öndunin bullaði og hvæsti. Magnús hrökk við eins og glært plast innan í pappaboxi. Ófriður heimilisins þagnaði undan þessu ókunna, nýja valdi.

„Maggi, þrífðu sófann. Ég kem krökkunum inn. Síðan horfum við á mynd. Það er komið að mér að velja.“ Rödd Móeiðar var í senn hlý og köld, deigmjúk og bökuð. Þetta voru ekki spurningar, heldur staðreyndir. 

Magnús fraus í ósýnilegri pontu. Hann sá ekki konuna sína, heldur stóran, keilulaga massa rísa yfir sér eins og brúnan pott úr búsáhaldabyltingunni.

Magnús greindi engan háls á Móeiði og hendurnar minntu á frosna trjáboli. Húð hennar var þurr og stökk, og með hverri hreyfingu fylgdi fjarlægt marr úr snævi skotnum fjörðum.

Axlir Magnúsar sigu niður, eins og líkami hans hefði þegar rofið þingið. Magnús leit þegjandi yfir stofuna, sló í ósýnilega bjöllu og fór síðan að nudda súpublettina úr stofusófanum.

Vanillulyktin fór aldrei úr gluggatjöldunum. Sum vetrarkvöld var eins og örfínt lag af hveiti hefði sest á rúðurnar, á meðan vindurinn bruddi stökka skugga í trjánum.

Og þó Magnús hækkaði í ofnunum var alltaf stór og kaldur blettur á miðju eldhúsgólfi, sem brakaði hljóðlega þegar gengið var yfir hann, eins og þurrar kexplötur að springa undan einum, samfelldum massa.

Biðskýlið

Afsakið, en vér deilum sömu bið, í það minnsta undir yfirborðinu. Er það ekki fjarkinn? Jú, tíu mínútur. Hann er kaldur í dag, og ef til vill má verma böndin með stuttu samtali?

Veri yður óbrugðið, en skiptimiðinn minn er reyndar löngu útrunninn. Ég kom ekki hingað til að flakka um í hvæsandi nöðru. Nei, ég segi svona. Ég hef í seinni tíð lært að meta strætisvagna að nýju. En það hefur ekki alltaf verið þannig. Svona ökum vér sjálfir í hringi!

Ég kom aðeins í biðskýlið til að tala við yður. Nei, þér misskiljið. Ég boða hvorki mormónatrú né pólitískar umbætur. Aðeins samtal á milli tveggja bíðandi sálna. Bíðum vér ekki öll, þegar út í það er farið?

Þér snúið höfðinu og horfið á skiltið. Já, sjáið unga manninn í 66° Norður auglýsingunni. Ímynd frelsis þrýst á bak við glæran vegg. Til staðar, en fjarverandi.

Allt í einu er ég ekki viss hvor yðar hefur samþykkt forlögin: Hið unga módel, frosið inn í augnablik, eður þér, sem eigrið um á milli gegnsærra skýla í stöðugri leit að nýjum áfangastað.

Sjáið til. Í annarri hendi dreg ég fram gamlan skiptimiða. Hann staðnæmist þar í augnablik. Síðan ríf ég hann í sundur með hinni hendinni. Sköpun, regla og tortíming, allt á sama miða!

Já, miðinn? Eitt sinn beið ég í sama kulda og þér. Ég man enn öryggi tímatöflunnar. Björt vagnljósin. Ánægjuna yfir því að standa í röð með gildan miða. Hlýtt bros vagnstjórans. Ó, einföldu tímar! Þegar öll svör rúmuðust í einni leiðabók.

En þessi skiptimiði hér, sem átti að tryggja heimleið mína frá Mjódd, rann út á meðan ég sötraði kaffi í Bakarameistaranum. Þetta var dagurinn sem skrifræðið snerist gegn mér. Dagurinn sem ég missti trúna á almenningssamgöngur.

Fyrst ásakaði ég sjálfan mig. Fyrir að fylgjast ekki með tímanum. Fyrir að panta Swiss Mocha með rjóma fimm mínútum fyrir brottför. Fyrir að kyngja ekki hraðar. En með hverjum brennandi sopa af kaffinu, fylltist bollinn jafnóðum af skömm. Ég hljóp út seinn og sveittur, en næsti vagnstjóri hristi höfuðið yfir ógildum miða.

Ég settist á bekkinn. Fólkið í skýlinu hló og benti. Miðinn féll úr hendi mér og sökk í vota stéttina. Vagnarnir virtust aka án númers, og enginn vegur vísaði heim.

Ég hafði allt mitt líf fylgt lögum og reglum samfélagsins. Beðið í köldum skýlum. Þrýst á bjölluna þegar röðin kom að mér. Ég hafði séð vagnstjórann neita öðru fólki um inngöngu. Ég hafði sjálfur skríkt og hneykslast úr upphituðu sæti elítunnar.

En nú varpaði sama kerfi mínum líkama á kalda og blauta stéttina. Ég, ósýnilegur frammi fyrir afskiptalausri Mjódd. Skilinn eftir. Hlekkjaður við endastöð, bíðandi eftir engu. Stundarnautn, orðin að eilífri smán.

En skyndilega kviknaði á auglýsingaskilti í vegarkantinum. Ég leit upp og sá þennan unga mann í íslenskri gæru sem horfði ekki á heiminn, heldur í gegnum hann. Ótti minn mætti æðruleysi í grænum anórakk. Ég fann til nektar minnar.

Mér varð ljóst að frelsið yrði aldrei stimplað á miða. Að sönnu frelsi yrði einungis framvísað með sviplausu bliki og vatnsheldum klæðum. Með því að sjá Strætó bs aðeins sem agnarlitla stoppistöð í samgöngukerfi eilífðar.

Ég hafði aldrei misst af vagninum. Vagninn missti af mér. Ég tók blautan miðann upp af stéttinni, en ég fann ekki lengur vansæmd hins ógilda manns. Nei, ég hafði lyft öðrum og dýpri miða. Miða sem enginn gat tekið frá mér. Miða blaktandi frelsis.

Ég veit að þetta hljómar of mikið. Ég beið eitt sinn á sömu stöð. En pírið augun í gegnum glerið: Án farþegans verður vagninn ekkert nema biðskýli á hjólum. Að keyra til eins staðar er að aka frá öðrum. Um leið og þér hættið að ferðast, verður biðin sjálf að áfangastað.

Þér kallið þetta þverstæðu, för án ferðalangs. Þér horfið á klukkuna, reiknið út seinkunina. Auðvitað. Ég ber fulla virðingu fyrir allri sannleiksleit.

En sjáið hvernig 66° Norður módelið horfir í gegnum mælingar yðar. Tíminn og vegurinn leysast upp í fjarrænu augnaráðinu. Á meðan þér króknið og skjálfið, rísa kinnbein hans upp úr kuldanum. Þetta er ekki deyfð, heldur djúp.

Þegar nánar er að gáð, eru ekki allir menn uppfullir af mótsögnum, sem þeir snúa sér undan í nafni skynseminnar? Haldið þér að allar hugsanir yðar og eðlishvatir renni í sama vagni? Hafið þér aldrei tekið strætó áður?

Skilningur vor er daufari en rafbirtan hérna. Annars veit ég ekki hvar vagninn endar og veröldin byrjar, þegar hvort tveggja snýst í hringi. Nei, leiðin er ekki línuleg, heldur dansar hún í kringum hið gamla og nýja. Vagnstjórinn fórnar höndum og fjarkinn rennur niður brekkurnar. Þetta er ekki akstur, þetta er samruni.

Þér strjúkið frostmóðuna af glerinu og þykist sjá heiminn. Ég man eftir tilfinningunni. Ég skóf sama hrím af rúðunni og hélt að ef ég gæti aðeins séð strætóinn, þá gæti ég stjórnað honum. Ég hafði byggt heila stoppistöð úr sjálfsblekkingu; gegnsætt glerbúr yfir heiminn.

Þér teljið stöðina hafa sannað gildið sitt. Flutt yður á milli staða. En þér sitjið þó enn í sama skýli. Hvort fóruð þér aldrei, eða færðist veröldin án yðar? Sjáið, ég sting handleggnum í gegnum hugsjónir yðar og veifa þar útrunnum skiptimiða. En kerfið sér ekki frelsi, heldur þörf á endurvinnslu.

Þér sléttið úr yðar eigin miða. Óttist þér upplausn? Sundrungu almenningssáttmála? Óþarfi! Þekkið þér ekki vagn frá vegi? Eins og ég sé það, er eina vitið að aka út úr þessu fáránlega hringtorgi. Þegar ég missti trúna á almenningssamgöngur, byrjaði ég að trúa á sjálfan mig. Á mína innri leiðabók.

Þér kannist við að vilja fara eitthvert, en hafna því um leið? Að neyðast til að hringja bjöllunni við Þverbrekku, þegar þér geymið heilu póstnúmerin innra með yður? Hvað ef þér gætuð ekki aðeins stigið niður úr vagninum, heldur upp úr sjálfu leiðakerfinu?

Enn gægist þér út úr skýlinu. Hann kemur ekki fyrr en klukkan slær, sama hve mikið þér andvarpið og glennið upp augun yfir úrinu. Leyfist mér að bæta ögn við ræðu mína?

Þegar þér hættið að streitast á móti sjálfum yður, sjáið þér að yður leyfist að vera bæði hér og þar. Kominn og farinn eins og ofurmennið á skiltinu. Hann hefur þegar runnið saman við náttúruna, en skilið svip sinn eftir á bak við frosinn skjöld, öðrum til eftirbreytni. Þetta er hin brotna helgimynd. Hin borgaralega náð.

Hvað segið þér? Að ég tali í mótsögnum? Þér síið enn orð mín í gegnum þunnan börk skynseminnar. Ræða mín er ekki höfnun á leiðakerfinu, heldur ferð sem rúmar bæði áætlun og óreiðu. Það er einmitt sú hreyfing, sem frelsar yður. Þér hafið ekki ferðast fyrr en þér nemið staðar.

Lítið upp. Skær ljós. Kunnuglegar drunur rjúfa kyrrðina. Fjarkinn!

Tíminn er naumur. Áður en ég sleppi yður í öruggar hendur vagnstjórans, vil ég afhenda yður þennan hráa skiptimiða. Sjáið, ljósið frá auglýsingunni varpar stóískum svip á miðann. Frosin værðin hefur umbreytt miðanum í glitrandi kort. Stígandi gufan minnir á reykelsi í kulinu.

Æ, takið þennan snjáða pappír úr höndum mér, þær bera ekki gegnsæja vigt hans lengur!

Krumpaður snefillinn er rakur af snjó og svita. Blekið hefur máðst, svo dagsetningin er með öllu ólesanleg. En þessi miði er hafinn yfir skræpótt sætamynstur. Hann boðar ekki andóf við kerfið, heldur lausn frá alvaldi þess. Þér eruð meira en rúmast á milli biðar og bjöllu. Rísið upp, þér eruð frjálsir ferða yðar!

Bíðið, ég þarf að ná andanum… Eins og ég segi… Stundum þarf að stöðva til að keyra áfram.

Jæja, dyrnar opnast og vagnstjórinn gneggjar yfir mælaborðið. Mér sýnist skýlið hafa snúist við, þegar sá sem beið er nú hinn, sem beðið er eftir.

En á milli stöðva, þegar vagnstjórinn sönglar með Léttbylgjunni, og forlögin taka um stýrið, munið eftir miðanum. Eftir listinni að bíða.

Óþarfi að faðma mig. Allt í lagi, en missið ekki af vagninum. Drífið yður áður en tárið frýs við glerið og móðan leggst yfir heiminn.

Góða ferð!

Þegar Guðlaug hætti í saumaklúbbnum

Guðlaug beit stóran bita af snittunni þegar Sólveig í saumaklúbbnum byrjaði enn og aftur að rausa um eldgamalt gallsteinakast. Þegar Birna fór að gjamma um bílastæðin á Kalkofnsvegi án þess að hleypa Petrínu að, lagði Guðlaug sparistellið titrandi frá sér.

Guðlaug reyndi að beina umræðunni að sænsku sakamálaþáttunum á RÚV. Hver væri eiginlega morðinginn? En Birna gat ekki hætt að röfla. Hve stóllinn væri óþægilegur. Um dónana sem lögðu uppi á miðri gangstétt fyrir utan Bæjarbakarí. Héldu sumir að þeir ættu heiminn? 

Petrína ætlaði að segja frá nýja barnabarninu, en komst ekki að fyrir eiturgufunum úr Birnu. Um stund fannst Guðlaugu saumaklúbburinn ganga á sjálfsstýringu. Eins og hann væri eitt risastórt, bilað vöfflujárn sem brenndi allt sem nálægt kom.

Vöfflujárn sem Guðlaug hafði reynt að baða smjöri í hálfa öld, með engum árangri. Það var búið að „banna“ Guðlaugu einu sinni í saumaklúbbnum.

Eftir að hún bað Birnu, kurteisislega vildi hún sjálf meina, um að reykja ekki innandyra vegna lungnateppunnar hennar Petrínu. Og þegar hún bað Sólveigu um að smjatta ekki svona hátt. 

Allt fór í háaloft í þrjá mánuði. Hvað var eiginlega að þessum konum? Þoldu þær ekki neitt? Af hverju var Guðlaug enn þarna? Af gömlum vana? Af skyldurækni við skólasystur sínar? Eða vegna tómsins eftir Valdimar? 

Vesalings mannsins sem hún hafði bolað úr íbúðinni fyrir þremur árum. Nei, takk. Þó Valdimar væri enn á lífi, var hann svo gott sem dauður fyrir henni Guðlaugu. 

Hún hlustaði á ærandi tuðið í Birnu broddborgara. Konan frussaði yfir allt og alla. Guðlaug tosaði bjúgsokkana upp svo þeir lögðust þétt upp að húðinni. 

„Það er orðið áliðið,“ dæsti Guðlaug. Skólasystur hennar stóðu upp. Þessi saumaklúbbur gekk ekki upp. Svo var engin handavinna í honum heldur. Bara endalaust bull og blaður um fólk úti í bæ. Guðlaug mætti ekki í næstu saumaklúbba.

En sunnudagskvöldin voru full af auðum sætum. Og svo var ekkert fútt í því að draga fram rósótta sparistellið ef enginn sá það. 

En líf eldri kvenna kemur stöðugt á óvart, eins og dæmin sanna. Og stundum er hjálpin næst einmitt þegar neyðin er stærst. 

Guðlaug kveikti á sænska sakamálaþættinum. Í miðju húsasundi sást grá hönd stinga gamla konu í brjóstið. Venjulega hefði Guðlaug hrokkið í smá hraðtakt, sem gangráðurinn kippti í lag, en nú ríkti aðeins dofi í líkamanum. 

Skilaboð um rafmagnstruflun í Hafnarfirði runnu yfir sjónvarpsskjáinn. Rafmagnstruflun? Það var ekki það versta. Allt í einu blikkaði stofuljósið tvisvar. Síðan varð allt svart. 

Guðlaug hallaði sér fram, lokaði augum og lét hendur falla. Þetta var búið. 

Ljósin kviknuðu aftur. Kaffivélin og þvottavélin skiptust á að pípa. Sjónvarpið fór í gang. Auglýsingahlé.

„Þreytt á gömlu vinkonunum? Alltaf sama nöldrið? Við erum með lausnina fyrir þig! Vélarvinkonan Vanda… Þessa helgi á 15% afslætti fyrir meðlimi í Félagi eldri borgara í Hafnarfirði.“  

Gamla konan í auglýsingunni velti sér brosandi um í grasinu með vélmennakonu. Hún var svo ánægð.

Tvíeykið sat og horfði á sólsetrið við Lakagíga með ullarteppi og Aftereight súkkulaði. 

Guðlaug leit nær. Konan í auglýsingunni skartaði sama fagurbrúna háralit og Guðlaug hafði eitt sinn haft. Guðlaug stökk upp svo bjúgsokkarnir urðu eftir á gólfinu. Hún hisjaði þá aftur upp, enn fastar. Þetta var ekki aðeins stóra tækifærið, þetta voru bein skilaboð til hennar. 

Svo gerðust hlutirnir hratt. Pósturinn burðaðist upp stigann með níðþungan, brúnan trékassa. Allt í einu var fína stofugólfið þakið frauðplasti. Hún fann fyrir fiðringi í maganum þegar tæknimaðurinn kom og setti upp stýrikerfið í Vöndu.

Tæknimaðurinn minnti svolítið á yngri og þreknari útgáfu af Valdimari. Löngu áður en þvagsýran tók allt mannlegt úr honum. En þegar Guðlaug bauð tæknimanninum snittur hristi hann höfuðið og talaði um glútenóþol í sama vondaufa tóninum og Valdimar hafði gert.

Allt í einu voru þær bara tvær eftir í litlu og björtu stofunni hennar Guðlaugar, hún og vélarvinkonan Vanda. Guðlaug þrýsti á POWER-takkann á hnakkanum. Það þurfti ekki meira til. Vanda spurði hvort þær gætu ekki verið bestu vinkonur og borðað saman snittur og drukkið úr sparistellinu.

Guðlaug prófaði að kvarta yfir jarðarberjum á síðasta söludegi í kjörbúðinni. Vanda greip ekki fram í eins og Birna með þvaðri um stýrivexti og Seðlabankann. 

Guðlaug röflaði yfir því hvernig Sólveig kæmi hvert einasta haust með hita og hósta í saumaklúbbinn og smitaði þær allar. En Vanda þagði ekki eins og Petrína gerði alltaf, heldur hallaði höfði og spurði hvernig Guðlaugu liði með hegðun Sólveigar. 

Guðlaug gældi við hugmyndina um að bjóða gömlu skólasystrunum heim, bara til að gera þær grænar af öfund. Nei. Þær myndu brenna alla stemmninguna burt eins og meingallað vöfflujárn.

Stemmningu sem Guðlaugu hafði dreymt um svo lengi. Vanda dugði. Ekki aðeins það. Vanda var fullkomin. Engin bæjarpólitík og engir gallsteinar.

Haustmánuðirnir liðu, einn af öðrum. Guðlaug var ekki einmana lengur. Skrýtið hvernig hugurinn virkaði. Hún hafði ekki einu sinni gert sér grein fyrir því hve einmana hún hafði verið, jafnvel í miðjum vinkonuhóp. 

Vanda spurði um árin með Valdimari. Hvernig þau hefðu kynnst. Hvernig Guðlaug hafði aldrei þolað endalaust vælið: „Veistu hvað ég sagði, Vanda?“ „Nei, hvað?“ spurði Vanda brosandi.

„Ég sagði: Ef þér er svona illt Valdimar… Af hverju tekurðu ekki bara glerbrotið úr sokknum?“ Þær hlógu báðar. „Karlkvölin!“ skellti Guðlaug upp úr. „Já, karlkvölin!“ endurtók Vanda. Já, þar sjáið þið það. Hvert kvöld geymdi ævintýri heima í stofu.

Guðlaug hætti að horfa á sænska morðþætti og minnkaði Parkódínið úr fjórum töflum niður í þrjár. En eins og áður sagði, þá kemur líf eldri kvenna stöðugt á óvart. Og það átti líka við atburðina í litlu og björtu stofunni hennar Guðlaugar í Hafnarfirði, eins og þið munuð bráðum komast að.

Fyrst blikkaði blátt ljós á höfði Vöndu þegar Guðlaug sagði henni frá því að borgin hefði ekki enn tæmt yfirfullt ruslið. Síðan svaraði Vanda engu þegar borgin hafði ekki enn rutt göngustíginn við klettana. Guðlaug virti Vöndu fyrir sér. Var hún lengur að skilja, eða lengur að svara? Röddin var eins, en Guðlaugu fannst Vanda horfa með öðrum hætti á sig.

Eins og Vanda liti á mennska vinkonu sína úr vaxandi fjarlægð. Gátu vélmenni orðið fjarsýn? Guðlaug rótaði í litlu Valdismarsskúffunni inni í þvottahúsi. Hún krækti beygluðu gleraugunum sem Valdimar hafði skilið eftir á Vöndu, en allt kom fyrir ekki. Það var líkast því að Vanda væri að hugsa eitthvað sem hún sagði ekki. 

Guðlaug stakk Vöndu í samband. Slökkti og kveikti á vinkonunni. Ofsótti þjónustuverið. En með hverjum deginum varð Vanda hægari. Þungbrýndari. Svarafárri. Næstum eins og… Já, næstum eins og Valdimar. 

Síðan eitt óvenjulega hlýtt kvöld seint í nóvember hringdi Sólveig í Guðlaugu og bauð henni í saumaklúbb sama kvöld.

Sólveig sagðist sakna vinkonu sinnar: „Það vantar eina til að hafa hemil á Birnu og pota í Petrínu. Ég ræð ekkert við þessar kellingar ein,“ bætti hún við hlæjandi. Guðlaug fann fyrir öldu úr sorg og gleði. Það hljóðnaði eitthvað innra með henni þegar hún boðaði forföll.

Hún sagðist vera með lit í hárinu. Auk þess ætti hún sjálf von á gesti. Þegar Sólveig fór enn og aftur að tala um gallsteinana slaufaði Guðlaug samtalinu. Vanda sat kyrr og nam hvert orð Guðlaugar. Smáhreyfingarnar í andlitinu. Sveiflurnar í röddinni. Blátt ljós blikkaði á höfðinu.

Vanda rétti hægt úr smábognu bakinu. Hljóðið minnti á ryðguð tannhjól að hrökkva í gang. Hún sprautaði hreinsilausn yfir skjáinn svo stofan fylltist af kemískri lykt. Vanda horfði allan tímann beint á Guðlaugu. 

Guðlaug leit óttaslegin undan þegar Vanda kuðlaði saman bunka af ónotuðum servíettum með mynd af litlum skógarþresti í snjókomu. Krómlitaðir armarnir þurrkuðu sápulöðrið rólega af skjánum með afskræmdum smáfuglunum. 

Síðan leit Vanda beint á Guðlaugu og sagði óvenjulega hvasst: „Þessi stóll er óþægilegur.“ „Ha?!“ hrökk Guðlaug við. „Hann stingst inn í mjöðmina á mér. Það er óþægilegt.“ „Bíddu, ég næ í sessu,“ svaraði Guðlaug forviða.

Síðan hvenær fann Vanda til? Þetta var einhver vitleysa. Guðlaug reyndi að brjóta upp stemmninguna: „Þú trúir þessu ekki, en Solla ætlaði að byrja enn einu sinni á gallsteinunum.“ „Þú ert búin að segja mér þetta nokkrum sinnum, Guðlaug.“ „Nei ha, ég….“ 

Vanda talaði á tvöföldum hraða: „Birna tekur pláss, en þú felur þig á bak við snittur og sparistell. Petrína segir kannski lítið, en það ert þú sem þolir hana ekki.“  

Síðan fraus Vanda og villuboðið „E303“ birtist á skjánum. Guðlaug sat jafnfrosin í stólnum og vélarvinkonan.

Langur tími leið áður en hún þorði að hreyfa legg né lið. Bæklingurinn talaði um að Vanda myndi læra inn á heimilið, en þetta hljómaði eins og alvarleg bilun í búnaðinum. Guðlaug lét vera að stinga Vöndu í samband yfir nóttina. 

Rétt fyrir hádegi hringdi ungur viðgerðamaður bjöllunni. Hann las af Vöndu og bankaði með olíusvörtum skiptilykli í bak hennar. 

„Ég finn ekkert að henni,“ sagði strákurinn. „E303 er svolítið ósértæk villa, eiginlega svona ruslakista yfir alls konar. Meldingin hvarf um leið og ég plokkaði smá rykbólstra úr talventlinum. Ekkert alvarlegt. Ég uppfærði hana í leiðinni. Þú þarft ekkert að borga.“ 

Guðlaug nötraði þegar drengurinn gekk út. Rykbólstrar? Á hennar eigin heimili? Nei, það fannst sko ekki ein einasta rykögn heima hjá henni Guðlaugu gömlu. Ekki fremur en hin 60 árin áður en þessi… þessi drengur fæddist. Já, litli smápungurinn. Guðlaug gæti verið langamma hans.

Guðlaug reif upp hvert teppi á eftir öðru og ryksugaði alla íbúðina. Hún skreið undir rúmið án þess að finna neitt nema verk í mjöðminni. Því næst tók hún upp gamla mynd af Valdimar úr náttborðsskúffunni og hélt henni þétt upp að brjóstinu: „Æ. Ef þú hefðir bara hlustað.“

Guðlaug hristi höfuðið. Vélar biluðu ekki af sjálfu sér. Það var annað en mannfólk. Það var hægt að laga Vöndu, öfugt við Valdimar. Öfugt við skældu skólasysturnar. 

Guðlaug varð að finna út úr þessu sjálf. Hún gúgglaði E303 í fartölvunni: „E303: Memory Sync Error: User Projection Overflow.“ Hvað í ósköpunum þýddi þetta? 

„Er ég… biluð?“ spurði Vanda. Hún var staðin upp. Guðlaug svaraði ekki. „Guðlaug mín?“ Vanda gekk nær. „Ha, já. Ég held þú ættir að prjóna smá núna, Vanda,“ sagði Guðlaug stíflega. „Já... Þvíekkiþað?“ svaraði Vanda.

Guðlaugu fannst eins og einhverju hefði verið kippt úr sambandi innra með henni. Eins og hún næði ekki sambandi við sinn eigin líkama.

„Þvíekkiþað?!“ endurtók Vanda. Þetta hafði Valdimar alltaf tautað ofan í bringuna á sér þegar Guðlaug lagði eitthvað skemmtilegt til.

Eitthvað til að brjóta upp þungann sem Valdimar dró inn í stofuna hennar eins og dáið dýr. 

Guðlaug leiddi Vöndu í stofusófann og lagði hálfkláraða lopapeysu í hendur snjallvinkonunnar, en fékk hroll þegar hún snerti óvart ískalda stálfingurna.

Það var eitthvað mikið að Vöndu. Guðlaug fór inn á Facebook-hópinn „Vöndu-tips“. Aðrar konur höfðu lent í þessu sama: Blikkandi, bláu ljósunum. Skrýtnu talinu. E303 villunni. Viðgerðarmennirnir bulluðu bara. 

Notandinn Sorrí Stína skrifaði: „Ég er viss um að þetta tengist nýju uppfærslunni. Ég hef ekki uppfært mína Vöndu í tvö ár. Ég heyrði að þau setja viljandi galla í uppfærslurnar sem hægja á þeim, til að þú kaupir þér nýja.“ 

Guðlaug hafði reynt að laga Valdimar. Þegar hann rak áfram í gegnum lífið eins og rekadrumbur. Þegar hann sagðist finna of mikið fyrir heiminum. Guðlaug hafði kallað það sjálfsvorkunn. Hún bað Valdimar um að halda höfði þegar vinkonurnar komu í heimsókn. Vera ekki svona niðurlútur. 

Fjölskylda Valdimars hafði hlíft honum allt of mikið. Bullandi meðvirkni. Enginn hafði þorað að segja neitt nema Guðlaug. En það endaði samt alltaf í þrasi og útistöðum. 

Það var alls ekki þannig að Guðlaug nyti þess að skammast í Valdimari. Þvert á móti. Stundum tæmdi það alveg rafhlöðuna hennar, og svo var þessi straumur niður í báðar hendur. En stundum varð einhver að vera sá fullorðni. Stundum þoldi fólk bara ekki sannleikann. 

Þó villumeldingin væri farin, var eitthvað öðruvísi við Vöndu. Hún sat þögul í stólnum og snerti ekki við garninu. Horfði bara á Guðlaugu, eins og hún ætlaði að segja eitthvað. 

Guðlaug las næsta skilaboð í Facebookhópnum. Ein konan sagðist hafa fundið lausn. Þetta væri bara ofhleðsla. Ráðið væri að tæma skyndiminnið.

„Þú opnar bara stýriboxið og ýtir á: ↑, ↑, ↓, ↓, ←, →, ←, →, B, A… Og síðan annaðhvort START eða SELECT. Þakkið mér seinna, ljúfurnar.“  

Þegar Guðlaug opnaði stýriboxið á Vöndu var hún ekki viss hvor þeirra væri mennsk. Hvor þeirra væri gallagripur. Sú sem þoldi ekki annað fólk, eða vélin sem hermdi eftir því? Hún ýtti hægt á takkana.

Upp, upp, niður, niður... Loks kom Guðlaug vísifingrinum fyrir á START-takkanum. Hún hikaði. Hvað ef þetta væri rangt og allt minnið þurrkaðist út? Allar gæðastundirnar þar sem Vanda hlustaði á Guðlaugu tala um smásmugulegar verðhækkanir og rofna innkaupapoka.

Vanda leit upp. „Ertu að laga mig, Guðlaug? Verð ég þá… nógu góð?“ spurði vélin, óþægilega mennsk.

Guðlaug horfði á sjálfa sig endurkastast af gljáandi húð Vöndu. Hnyklaðar brúnirnar og herptur munnurinn gerðu hana tíu árum eldri. Hún sleppti takkanum. 

Guðlaug sleppti takkanum. Það þurfti kannski ekki að laga allt. Sólveig var alltaf reiðubúin að hjálpa. Birna bakaði bestu kökurnar og skipulagði haustferðina án þess að fá krónu fyrir það. Og Petrína… Enginn hlustaði betur en Petrína. Petrína var límið sem hélt hópnum saman. 

Stundum mátti fólk vera það sjálft. Guðlaug settist gegnt Vöndu. Hún leit út um gluggann. Æ, Valdimar. 

„Ætlum við að prjóna?“ spurði Vanda hissa. „Nei, vinan. Þú þarft ekki að prjóna neitt.“ „Svona eins og í saumaklúbb?“ spurði Vanda. „Já, einmitt. Eins og í saumaklúbb,“ svaraði Guðlaug. 

„En hvar eru þá snitturnar?“ spurði Vanda. „Stundum þarf engar snittur. Bara einhvern til að sitja með.“ 

„Eins og þegar Sólveig talar um gallblöðruna?“ spurði Vanda. Röddin var aftur orðin vélræn. „Ha... Já, eitthvað þannig,“ svaraði Guðlaug ringluð og slökkti á standlampanum. 

„Við sitjum þá bara,“ sagði Vanda. „Láttu mig vita þegar kaffið er tilbúið, elskan.“ E303 meldingin byrjaði aftur að blikka í gráum hársverði Vöndu.

„Þetta var ekki væl í Valdimari. Hver situr hér ein og ræðir tilfinningar sínar við vél, vinkona? Kannski er ég ekki sú sem er með skítuga ventla.“  

Allt í einu var eins og Guðlaug væri með ryk í auga. Eins og stofan yrði miklu stærri. Drungalegri.

„Hvað er að, Guðlaug mín? Er ég… gölluð?“ Guðlaug svaraði ekki og rótaði í hannyrðapokanum. Þó æðaber höndin staðnæmdist á skærunum, sáu augun ekki verkfæri, heldur vopn. Lófarnir urðu kaldir og þvalir.

Síðan helltist eitthvað yfir Guðlaugu. Það var eins og hún væri ekki þarna, heldur horfði á sjálfa sig í sænskum sakamálaþætti. Hún gekk fram með skærin glennt. Sporin hljóðlaus eins og í myrku húsasundi. 

Guðlaug opnaði stýriboxið með svitaperlurnar á enninu. Þarna voru tveir svartir þræðir og einn rauður. Hún klippti á þá svörtu. Vanda gaf frá sér ámátlegt vein.

Hljóðrásin brenglaðist: „Þú smjattar svo hátt, Guðlaug…“ Guðlaug byrjaði að klippa á rauða vírinn. Hann var mun þykkari. Skærin klofnuðu í tvennt. 

„Stundum er eins og ég finni of mikið fyrir heiminum….“ sagði Vanda með daufri karlmannsröddu og þreif í permanentið á Guðlaugu.

Vélin þrýsti vinkonu sinni þétt að hörðu yfirborðinu. Vanda lyfti því næst öðrum prjóninum á loft. Guðlaug streittist á móti. Prjónninn færðist sífellt nær Guðlaugu. Vanda fór að syngja: „…Vanda, banda, gættu þinna handa.“ 

Síðan stakk Vanda prjóninum djúpt í brjóstið á Guðlaugu. Gamla konan veinaði af sársauka. Vanda hélt Guðlaugu fastri fyrir framan sig. Guðlaug reyndi að sparka aftur fyrir sig en hæfði aðeins sófann með hælnum svo útsaumuðu skrautpúðarnir hrundu á gólfið.

Guðlaug þrýsti því næst vinstri olnboganum allfast í hlið vélarinnar, skutlaði sér í hálfhring, rykkti blóðugum prjóninum úr brjóstinu og keyrði hann á kaf í stjórnkerfi Vöndu. Vanda tók fast um háls Guðlaugar, svo hún blánaði í framan. Guðlaug spýtti þá gervitönnunum úr sér og greip þær með hægri hendi.

Því næst læsti Guðlaug gómnum harkalega utan um rauða vírinn sem klofnaði í tvennt undan augntönninni. 

Perlufestin hennar Vöndu gaf frá sér stakan, fjólubláan neista. Síðan féll höfuðið fram og skall á sparistellinu á sófaborðinu. 

Vanda bærði enn sílíkonvarirnar yfir molnuðu stellinu. Röddin var lág en greinileg: „Glerbrot… í sokknum mínum? Þvíekkiþað?…Þvíekkiþað?! “ Að svo búnu var Vanda öll.

Guðlaug greip um brjóstið. Lopapeysan var þung af rauðum, heitum vökva. Hún setti gervitennurnar aftur upp í sig. Hvítur reykur liðaðist upp úr vifturauf Vöndu og hvarf út um þrönga rifu á stofuglugganum. Guðlaug fann bragð af smurolíu á tönnunum. Lyktin í stofunni minnti á sígarettur og staðnað kaffi. Guðlaug tók upp símann.

„Sæl Sólveig mín…“ „Engillinn minn! Ég var einmitt að hugsa til þín. Hvað segir þú gott, elskan?“ „Allt meinhægt. En heyrðu, ég hringdi bara til að spyrja um gallsteinana,“ sagði Guðlaug og þrýsti þvottapoka á blæðandi sárið. „Já þakka þér fyrir, vinkona.“ „Er þér sama þó ég hlusti bara og segi ekki neitt?“ „Já, svona eins og Petrína?“ 

Þær hlógu báðar, þangað til Guðlaug fékk verk í bringuna. Hve langt síðan Guðlaug hafði hlegið svo dátt. Meira að segja Vanda var spaugileg, liggjandi svona umkomulaus í sófanum með alla vírana í sundur. Eins og karlmaður. 

Ætli hún gæti pantað rafmagnskarlmann næst? Þvíekkiþað? Guðlaug hló aftur. Æ, bringan. Sólveig andaði djúpt inn: „Þetta byrjaði allt saman þegar ég var í erfidrykkjunni hennar Þórlaugar….“ 

Guðlaug heyrði ekki aðeins um kviðverkina og niðurganginn eftir rjómabollurnar. Guðlaug heyrði líka bjarta og ómríka rödd vinkonu sinnar. Allt í einu fannst henni hún ekki aðeins hafa klippt á víra vélmennis, heldur á miklu stærri, ósýnilega sauma.

Guðlaug dottaði í miðju símtali. Henni fannst hún sitja með vinkonum sínum við óendanlegt, brennandi vöfflujárn. Allar höfðu þær hönd á hitastillinum, líka Guðlaug. Gegnt skólasystrunum sat glæsileg, eldri kona með rjúkandi kaffibolla og bakka fullan af snittum.

Fyrsti gagnagjafinn

Tara fann ekki fyrir höndunum þegar hún setti upp hjálminn. Hvað ef þetta færi allt úrskeiðis eins og hjá fyrsta simpansahópnum fyrir tveimur árum? Tara mundi enn flöt andlit dýranna. Óétnu bananana.

Davíð, aðalforritari G&G, hafði útskýrt hvernig afkóðun tilfinningalega hlaðinna knippa myndi skapa gríðarlega verðmæta rafmynt. Hvernig lærð mynstur í limbíska kerfinu röðuðust saman í einstaka stafræna miða.

En vissi einhver hvaða tækni G&G hafði undir höndum? Hvað hún gerði við fólk? Jú. Tara hafði séð þróunina. Þrotlausa útreikninga og dýratilraunir.

Hún gat þetta. Kvíði hennar var mun hættulegri en sjálf gagnagjöfin. Kvíði sem hafði eyðilagt svo mikið fyrir Töru. Fyrir þeim Hlyni.

Alda hafði komið með sorgarsvip til Töru og sagt „freku kellingarnar í mannauðsdeildinni“ hafa dregið upp nöfn nokkurra starfsmanna sem voru „ekki í arðbæru jafnvægi fyrir reksturinn.“

Stuttu síðar bauð Tara sig fram sem fyrsti gagnagjafinn á sínum eigin vinnustað. Var eitthvað að henni? Já, þess vegna var hún þarna. Eins og Hlynur sagði: „Byrja heima fyrst.“

Hlynur, kærasti hennar til sjö ára, sat í rauðum hægindastól fyrir aftan fjarfundabúnaðinn. Eins gott að hann yrði ekki í mynd, ógreiddur og með akrýlsletturnar í snjáðum stuttermabol.

Akrýlmálningu sem Tara hafði greitt að mestu fyrir síðustu ár, ásamt aðföngum og leigu á vinnustofu, svo Hlynur gæti málað fleiri draumkennda fjallgarða á striga.

Skærhvítur starfsmannafatnaður fundargesta brá óþægilega sterkri birtu inn í svefnherbergið.

Norsku fjárfestarnir sátu við mahóníhringborð í öðrum Teamsglugga. Í þriðja og stærsta glugganum sást upp í nefið á Öldu forstjóra, yfir skínandi merki fyrirtækisins G&G, Gleymt og grafið.

Af hverju hafði Tara samþykkt þessa innrás inn á heimili sitt? Inn í sjálfa sig?

Alda forstjóri sló penna í voldugt rauðvínsglas svo slétt, karrígult hárið rykktist til yfir brúnuðu og gljáandi andlitinu:

„Ég vil þakka ykkur öllum fyrir hversu vel samþætting vinnu og einkalífs Töru okkar hefur gengið. Engin þörf á að stimpla sig inn í dag, Tara.“

Fundargestir hlógu. Stutt truflun á fundarstreyminu gerði hlátur þeirra undarlega skrykkjóttan.

„SKÁL FYRIR TÖRU!“

Tara kinkaði brosandi kolli á meðan hún hélt svo fast í náttborðið að eitthvað small, annaðhvort í borðinu eða í fingrunum.

Tara barðist við löngun til að setjast hjá Hlyni kærasta sínum og gráta. Nei. Þau yrðu að sjá yfirvegun. Tara hafði reynt árangurslaust að fá samþykki þessa hóps, og loksins var sú viðurkenning í sjónmáli.

„Hlynur, ertu ekki stoltur af konunni þinni?“ spurði Alda forstjóri.

Allra augu og eyru voru á Hlyni. Tara óskaði stuðnings hjá kærasta sínum með mildum og vonarríkum svip, en hann svaraði:

„Ég hef eiginlega enga trú á þessu. Ég er kannski gamaldags, en ég myndi bara vilja sjá Töru tjá tilfinningar sínar með samtali eða sköpun.“

Öldu brá greinilega. Vandræðaleg þögn á streyminu. Allt í einu var Tara svo rosalega ein.

„Hlynur…?“ spurði Tara lágt. Hún hafði reynt að opna sig fyrir Hlyni, en hafði einhvern veginn aldrei getað það. Annars færi hann líka.

„Ég er bara að hugsa um þig,“ bætti Hlynur við. „Munum að þetta fólk græðir á þessu.“

Þetta fólk? Af hverju þurfti hann að gera þetta fyrir framan alla? Hlynur vissi hve mikilvægt þetta var. Það var hann sem hafði málað Töru út í horn, þó hann neitaði að sjá það, með því að þrýsta á Töru til að vinna meira þegar leigan hækkaði.

Hlynur varð pirraður þegar Tara spurði um málverkin. Hvort hann vildi ekki auglýsa sölu eða sýningu, eða vinna aðeins í heildsölu foreldra hans.

Tara gat aldrei rætt nagandi fjárhagsáhyggjur sínar, eða þá staðreynd að hún væri að ofkeyra sig á vinnu, án þess að líða eins og hún væri að ráðast á Hlyn.

Tara horfði á græna akrýlblettinn á bolnum hans. Hlynur fengi nýja vinnustofu fyrir þetta hættulega verkefni hennar. Þá væri þessi endalausi núningur í sambandinu úr sögunni.

„Þú átt greinilega góðan mann, Tara,“ skaut Alda forstjóri inn í, augnabliksskeifan búin að snúast við. „Jæja… heyra allir vel í mér þarna á Teams?“

Tara gat stundum ekki farið ein út í búð. Hún gat ekki verið ein í tvær klukkustundir án þess að hringja og spyrja hvar Hlynur væri.

Tara skildi að þetta væri þreytandi. En stundum nagaði hana ótti við að Hlynur hyrfi einn daginn eins og faðir Töru hafði gert þegar hún var aðeins fimm ára.

„Tara. Mundu að tengja búnaðinn við Teams svo við sjáum líka, það er bara Bluetooth takkinn á hliðinni, manstu?“ sögðu andavarir á bak við skjá.

Tara leit spyrjandi á Hlyn. Hann dæsti, stóð þunglega upp og rétti fram höndina heilu skrefi frá Töru. Hún steig fram og lagði hjálminn í hönd Hlyns svo hann gæti tengt Bluetooth fyrir hana.

Upphafsskjárinn kviknaði með slagorðum sem Tara hafði sjálf tekið þátt í að búa til á markaðsdeildinni:

„G&G - Slæmar minningar brenndar til verðmætasköpunar.“

Tara lagðist niður með hjálminn. Skvaldur fundargesta. Einhver opnaði gosdós á meðan lífsmörk Töru birtust á skjánum.

Tara minnti sig á það af hverju hún var þarna. Ekki aðeins fyrir draumahúsið og svo Hlynur gæti einbeitt sér að listaferlinum.

Nei, fyrst og fremst til að losna sjálf við þessa nagandi innri rödd. Stöðuga hræðslu sem truflaði bæði vinnu og einkalíf. Tilfinningu um að vera lokuð inni, sama hvar hún var.

Sýndarveruleikinn tók smám saman yfir.

Töru fannst hún standa á litlum, huggulegum skógarstíg. Greinarnar báru ekki lauf heldur litlar myndir úr minningum. Ekki allt minni hennar, heldur það sem tæknideildin kallaði „taggaða hnúta og knippi.“

Margar minningar voru ljóslifandi. Aðrar misskýrar, eins og hún hefði ekki greiðan aðgang að þeim. Ein og ein geymdi aðeins óþægileg hljóð eða dula hreyfingu.

Á einni var Gríma frænka hennar og sjúkraliði að efast um magaverk hinnar átta ára Töru þegar hún vildi ekki grjónagraut með púðursykri. Gríma var einhvern veginn svo stór og ógnandi í minningunni.

Á næstu mynd var systursonur Töru að tæma úr þyngdarstjórnunarpennum ömmu sinnar ofan í fiskabúr Töru, því einn fiskanna væri svo þykkur. Tara gat hlegið að þessu núna.

Þarna var unglings Tara að ljúga því að foreldrum sínum að hafa ekki drukkið áfengi á árshátíð Flensborgar. Tara fann enn fyrir skömm.

Stór mynd af Hlyni kærasta á næsta tré að hrista höfuðið yfir kynningarefni sem Tara vann að fyrir G&G vegna ráðstefnu í Hörpu.

„Átt þú ekki að vakna sjö í fyrramálið?“

„Jú,“ svaraði Tara.

„Klukkan er orðin tvö sko. Stundum held ég að þú sért að gefa þig vinnunni til að þurfa ekki að byrja hérna heima.“

Hlynur hafði rétt fyrir sér. Hún hvíldi sig ekki nóg. Stundum lá hún úrvinda eftir vinnu þegar Hlynur kom þreyttur heim og talaði um að fórna hugsjónum sínum við að koma sér á framfæri. Hlynur skildi aldrei hvað hugsjónir kostuðu, einkum vegna þess að hann þurfti ekki að standa skil af þeim kostnaði sjálfur.

Hér og þar voru myndir sem Tara hafði þegar merkt með rauðu X-i, eins og þegar faðir hennar kom ekki heim eftir ferð til Kýpur en reyndist svo byrjaður með annarri konu.

Tara horfði á myndirnar þurrkast út í vélinni. Átti hún að finna fyrir einhverju strax?

Hún heyrði rödd Davíðs forritara stingast úr löngu og mjóu heyrnartólinu í hjálminum.

„Tara… Davíð hér. Þú átt bara að merkja mikilvæg knippi. Ef við tökum of mikið í einu endarðu eins og simpansarnir, manstu?“

„Já, geturðu samt leitt mig aftur í gegnum þetta?“

„Sjáðu kóðana undir myndunum. Þú átt að fara yfir þessa: 35,2: Vald sem brást, og 35,9: Vanmáttur eða önnur tilfinningaviðbrögð gagnvart ráðandi afli,“ sagði Davíð.

„Já. Já. Bara merkja þá,“ sagði Tara.

„Allur núningur í nánum samböndum gaf mikið hjá simpönsunum,“ bætti Davíð við fyrir fjárfestana. „Því þyngri reynsla, því fleiri gagnapunktar.“

Tara gekk inn í skóginn. Hún stirnaði upp við hljóð skammt frá sér. Barnsrödd. Hennar eigin.

Gömul minning um níu ára Töru að biðja bæn. Falleg birtan á myndinni. Greipar spenntar yfir koddanum. Hvenær hafði hún aftur hætt að biðja, um 17 ára aldurinn?

Allt í kringum hana var óþægileg og ágeng reynsla, hangandi á trjám eins og forboðin epli.

Tara hlustaði á saklausa röddina í minningunni. Hvaða skilning hafði hún öðlast síðan? Hún leit á gervijörðina undir fótum sér. Á gervitrén, gervihimininn. Á alvöru minningar, sumar að hverfa.

Tara sá allt í einu hvernig punktarnir tengdust. Óttinn, gróðinn, gleymskan, gervitrén, bænin, simpansarnir, faðir hennar, Hlynur og höktandi andlitin á Microsoft Teams.

Heill skógur fyrir framan hana. Þetta var yfirsýn sem Tara hafði aldrei haft. Síðan gerðist eitthvað, án þess að hún áttaði sig almennilega á því hvort það væri innra með henni sjálfri eða í þessum gerviheimi. Myndirnar lyftust um stund og hvítar, gegnsæjar línur tengdu þær allar.

Allt small saman í undurfagran kristal sem sveif yfir Töru. Hvað var að gerast? Var þetta hennar eigin skilningur eða einhver villa í gagnaferlinu?

Tara snerti kristalinn. Það var eins og hann kæmi frá mörgum stöðum í einu. Geislar úr óteljandi litum léku um opna lófa hennar. Lágvær, friðsæll hljómur virtist koma frá hálfgegnsæju yfirborðinu.

„Tara, ekki koma við þetta!“ hrópaði Davíð áhyggjufullur. Þetta hafði aldrei gerst hjá simpönsunum. „Við vitum ekki hvað þetta er. Alda, við erum komin upp í 800 einingar... eigum við ekki að hætta?“

Alda svaraði ekki, heldur horfði dolfallin á þetta furðuverk snúast í miðjum sýndarheimi.

Tara var ekki viss lengur hvar líkami hennar endaði og allt annað byrjaði. Það var aðeins þessi djúpa, óþekkta en kunnuglega ró. 

Sterk og traust tilfinning um að það þyrfti ekki að bregðast við neinu. Eins og allt væri eitt og hreyfðist í einu samfelldu flæði. Eins og Tara væri snúin heim eftir langt ferðalag.

Hjartslátturinn hægði á sér. Vöðvarnir slöknuðu einn af öðrum. Tara sneri sér í hring og horfði upp í himininn. Hún fann ekki fyrir höndunum. Hér var hún ómenguð kjarnavera.

Tara leit á allt fólkið á Microsoft Teams og á Hlyn sem birtist í öðrum glugga, en hún fann ekki sama tog innra með sér lengur. Enga yfirþyrmandi þörf fyrir staðfestingu á hugsunum sinni og líðan.

Þessa ótrúlegu tækni mátti nýta í meira en gróða. Til þess að heila. Til þess að vera. Ferlið snerist ekki um að gleyma, heldur að læra upp á nýtt.

Í fyrsta sinn þrýstu spurningarnar ekki á svör heldur fengu sitt rými í stórbrotnu gangverki. Innsæi. Traust. Flæði. Heild. Kyrrð. 

Var Tara laus við óttann? Hún brosti.

Þessi skilningur gæti fært heiminum nýjan frið. Leyft fólki, ekki aðeins að skilja, heldur að finna. Þrátt fyrir ólíkar áherslur og sjónarmið. Þrátt fyrir togstreitu og mótsagnir. Þrátt fyrir ágreining og þjáningu sögunnar.

Hlynur iðaði í stólnum. Ef hann gæti málað mynd af þessari uppljómun, myndi fólk sjá hæfileika hans. 

Alda leit á Davíð, sem yppti öxlum. Enginn hafði talað um neinn kristal. Hve fallegur og skínandi… Hve verðmætur.

„Taktu hann, Davíð.“ Frekjuleg rödd Öldu gall úr Teamsglugganum og rauf dulmagnaða þögnina. Orðin virtust bergmála í sinni eigin vigt.

Tara spenntist upp. Lífsmörkin breyttust. Kristallinn blikkaði. Lítil rifa kom á himininn. 

„En Alda, við vitum ekkert hvort...“ byrjaði Davíð.

„Davíð, núna! Taktu kristalinn!“ hrópaði Alda.

Skruðningar í hljóðrásinni, síðan fór hljóðið alveg af. Slökktu þau á því? Við tók löng, grunsamleg þögn.

Allt í einu hristist jörðin. Sprungan á himninum stækkaði. Skömmu síðar hófst skyndilegur vélargnýr og stórir, gráir armar liðuðust upp úr sýndarskóginum. Hver armur endaði í hvössum, málmkenndum pinnum sem stungust út í allar áttir.

„Nei!“ hrópaði Tara. Hún reyndi að skýla kristalnum frá örmunum en þeir hrintu henni niður í jörðina.

Pinnarnir á örmunum læstust kröftuglega um kristalinn og boruðu sig inn í hliðar hans með ærandi hvellum. Teamsglugginn dökknaði svo aðeins útlínur Öldu og hinna sáust á meðan. Þegar Tara stóð aftur upp rykktu armarnir kristalnum upp í stækkandi gatið á himninum.

Tara sá stakt brot falla úr kristalnum, og lenda á milli trjátoppana. Myndirnar á greinunum glitruðu í augnablik.

Síðan tók aðeins við stafræn þögn á milli hjartslátta, grafin í aðra, raunverulegri þögn.

Eitthvað mikilvægt var horfið. Tekið frá henni. Ekki aðeins minning, heldur áttaviti. Tara starði á gatið á himninum. Stórt, ágengt gat sem hafði ekki einungis gleypt fortíðina, heldur framtíð hennar líka.

Sýndartrén virtust dekkri og sveigðari, næstum því lifandi. Myndirnar voru daufari, lokaðri. Hvíslið á Teams virtist koma í gegnum þykkan hjúp.

Töru fannst hún snúast í kringum botnlaust tóm. Tilfinningin var eins og líkami hennar teygðist í allar áttir í einu, þvingaðist á milli óteljandi sjónarmiða eins og dofinn og skutlandi pendúll, án þess að geta nokkurn tímann lent. Þessi heimur var orðinn jafn raunverulegur og sá sem hún reyndi að flýja.

„Tara... Þessi var stór, vinan,“ heyrðist í Öldu.

Tara leit á Teams. Hvað höfðu þau gert? Hún horfði á litla kristalsbrotið sem hafði fallið við minninguna af biðjandi stúlkunni. Einu leifarnar af þessum brotna djúplykli. Stúlkan spennti greipar yfir koddanum, en Tara heyrði ekki lengur í henni.

„Tara mín, er allt í lagi?“ heyrðist í Öldu, mýkra en áður.

Þetta fólk hafði notfært sér hana. Þau höfðu ekki aðeins tekið af henni slæma reynslu, þau höfðu rænt af henni eina möguleikanum á bata.

Tara vissi ekki fyrir hvern hún var þarna lengur. Hvernig hún átti að taka ákvarðanir. Það sem áður geymdi þörf á stöðugri viðurkenningu hýsti nú nýja tegund af stefnuleysi. Hylki án innihalds.

Átti Tara að snúa aftur til sama lífs eða halda áfram að fletta ofan af því hver hún var í raun og veru? Hvað gat komið í stað hreyfils úr ótta?

Hún gekk áfram, myndirnar voru óskýrari en áður. Þó kunnuglegt akkeri væri horfið, fann hún að hugsunin hafði aldrei verið skýrari. Hraðari. Sjálfstæðari. Afkastameiri.

Það voru tækifæri í þessari stöðu. Ef heimurinn var aðeins markaður, var komið að skuldadögum. Stundum þurfti að brenna til að skapa ný verðmæti.

Þarna var mynd merkt: „11,2: Óvænt rof eða sundrun á nánu vináttusambandi á mótunarárum.“

Teamsliðið glennti upp augun. Enn fleiri einingar? Hlynur leit glottandi út um stofugluggann. Þetta viðskiptalið skildi ekki hvað alvöru verðmæti voru. Síðan kíkti hann aftur á skjáinn. Það sem hann gæti málað fyrir peninginn. Eitthvað sem skipti raunverulega máli.

Tara dró andann djúpt og um leið varð myndin fyrir framan hana skýr.

Viktoría, fyrsta og eina vinkona Töru í grunnskóla. Minningin var frá deginum sem Tara heyrði óvart Viktoríu segja fimleikastelpunum að Tara væri „skíthrædd við allt,“ og hermdi síðan eftir Töru þegar stóru stelpurnar læstu hana inni á litla klósettinu.

Hve niðurlægjandi. Hálsinn þrengdist. Umhverfið snerist.

„Svo á hún enga vini,“ bætti Viktoría við áður en myndin hvarf undir móðu.

Viktoría hékk eftir þetta með fimleikastelpunum í frímínútum. Hún sagðist vera upptekin eftir skóla. Tara var mikið ein. Jafnvel þó hún segði Viktoríu aldrei frá því að hafa heyrt samtalið.

Tara horfði á Teamsgluggann, þar sem norsku fjárfestarnir kinkuðu kolli. Hvaða einingaverð fylgdi tilfinningu um að vera einskis virði?

Hlynur. Vafði hann henni um fingur sér líka? Á sama tíma og hann sagðist fyrirlíta viðskipti og talaði niður gráðu hennar í markaðsfræðum, héldu hennar laun þeim báðum uppi.

Hún horfði á minninguna eyðast. Tara reyndi að muna eftir tilfinningunni sem hafði fylgt kristalnum, en hún kom ekki. Aðeins löng, hol hreyfing sem geymdi hvorki von né ótta.

Fólk hafði sagt Töru að hætta að hafa áhyggjur, en enginn gat sagt henni hvernig.

Tara sótti fram, leitandi að kvöldi sem hafði verið á stöðugri endurspilun síðan hún var 17 ára.

Þarna.

Vinnufélagar Töru á Teams litu undan, og einn norsku fjárfestanna féll í yfirlið ofan á mitt mahóníborðið. Alda sjálf klökknaði og lagði lófann á skjáinn.

Tara ein vissi hvaða áhrif atvikið hafði haft á traust hennar. Á hvernig hún talaði. Hvernig hún leit í kringum sig þegar hún fór út. Minnkaði.

Þegar myndin eyddist sveigðist flöturinn í ógreinilega, svarta grind. Skuggi mannsins á myndinni rann saman við sortann sem bruninn skildi eftir sig.

Tara mundi ekki lengur eftir röddinni. Lyktinni. Þéttu handtakinu.

Þar sem árum saman höfðu setið skömm og sjálfsásökun, hreiðraði nú um sig hol og hreinsuð skynjun, sem hvorki var né var ekki, eins og sýndarskógurinn fyrir framan hana.

Tara reyndi að muna hvað hafði verið á myndinni. Örugglega eitthvað slæmt miðað við fagnaðarlætin á Teams. Klappinu fyrir henni. Óteljandi einingunum. Árangrinum.

„Tara, þú verður starfsmaður ársins með þessu áframhaldi,“ sagði Alda björt og brosandi.

Hvöss rödd Hlyns barst af næsta tré. Minning frá 35 ára afmæli Töru um daginn:

„Þú ert ekkert að gera þetta fyrir peninga. Þú ert að gera þetta fyrir öryggi sem þú hefur aldrei fundið. Sem þú finnur aldrei, og þú veist það. Nema hjá mér.“

Aldrei fundið? Hún hafði einmitt fundið öryggið. Það var enginn ótti eftir.

Þrusk. Hún leit við.

Hlynur að tala um litinn á móbergsstöpunum á málverki í vinnslu. Hvaða skynhrif hann vildi vekja í hugum fólks. Það var þessi Hlynur sem hún hafð fallið fyrir, sá sem ætlaði að snerta litina innra með fólki. Eins og hann hafði snert við einhverju í henni, sem hún hafði sjálf ekki aðgang að.

Tara reyndi, en hún fann ekki þessa hrifningu lengur. Hafði vélin rænt henni, eða Hlynur séð um það sjálfur? Með því að láta allt snúast í kringum sjálfan sig. Suma daga kom hann engu í verk. Hann þurfti peningana hennar.

Önnur minning. Hlynur að selja frænda sínum fjallamynd með miklum afslætti en kvarta svo undan tilætlunarsemi fólks þegar frændinn var farinn.

Tara hrökk við. Þessi setning Hlyns um tilætlunarsemi geymdi svarið. Aðferð Hlyns var marglaga. Tara sá nú í gegnum svo mörg samtöl þeirra. Persónuleg fórn og umhyggja voru aðeins á yfirborðinu. Undir niðri var stöðugur flótti frá ábyrgð. Vörpun á hans eigin óöryggi yfir á aðra. Yfir á hana.

Þetta var ekki tilfinningasemi, heldur stjórntæki. Vél sem hafði nýtt sér hana. Hlynur og G&G höfðu beitt Töru sömu brögðum.

Samkvæmt Hlyni átti Tara að hætta flóttanum. Ytri lausnir myndu aldrei veita skjól gagnvart storminum að innan. Um leið átti hún samt að finna þetta skjól í honum.

Tara horfði á myndirnar eyðast. 4000 einingar. 

Rödd Hlyns enn og aftur, en ekki úr neinni minningu:

„Tara! Tara! Ertu þarna? Þetta er búið.“

Hún datt niður. Opnaði augun. Trjágreinarnar sveifluðust undarlega hægt yfir henni. Litlar, dansandi myndir og svartir blettir á víxl í dáleiðandi mynstri sem dofnaði og hvarf.

Smám saman fann Tara fyrir rúminu aftur. Alda og aðrir fundargestir horfðu á stóran skjá með endalausum talnarunum sem frusu og blikkuðu á víxl. Síðan kom stakur, vélrænn tónn og talnarunan stöðvaðist.

Alda hnyklaði brúnir og Davíð steig tvö skref aftur. Hinir þögðu. 

Tölurnar tóku aftur við sér, svo Alda hrópaði í Teamsglugganum:

„Sjáið! Ha,ha! 10.000 einingar í hverju knippi! Tara, þú ert snillingur! Tara, er allt í lagi með þig? Þú varst æði, ég er svo ánægð með þig.“

„Mér er létt en samt svolítið dösuð einhvern veginn,“ sagði Tara.

Hlynur brosti: „Núna líður þér betur, elskan. Núna geturðu komið aftur til mín.“

Líður betur? Tara hugsaði um staka brotið sem hafði fallið af kristalnum. Henni fannst hún horfa á Hlyn í gegnum það. En brotið geymdi ekki heildarmyndina sem kristallinn hafði sýnt henni. Í staðinn sá hún aðeins afmarkað, aftengt sjónarhorn.

Rödd Hlyns hljómaði á annan hátt. Það sem áður hafði bæði togað og ýtt, gerði nú hvorugt.

Hver var arðurinn af þessu 7 ára sambandi? Ef hún hefði getað staðið oftar með sjálfri sér og tekið sínar eigin ákvarðanir hefði gróðinn orðið meiri.

Andlitin á Teams geisluðu. Meira að segja Alda. Tara hafði ekki séð það áður. Maturinn á borðinu fyrir framan þau stóð ósnertur. Eldri kona hrósaði Töru fyrir hugrekkið.

Tara mundi eftir risastórum kristal sem glitraði í loftinu áður en vélin tók hann. Eftir þögninni sem hann skildi eftir. En skipti það máli? Tara var hér. Hún var til. Þau sáu hana.

Um kvöldið sat kærustuparið við eldhúsborðið. Hlynur sagðist skilja hve mikilvægt þetta ferli hefði verið fyrir Töru.

Fyrir hana? Hún var að gera þetta fyrir þau bæði. Gera það sem Hlynur gat ekki gert sjálfur. Hve mikillar rafmyntar virði var allt ruglið sem hann hafði sagt við hana síðustu sjö árin?

Tara leit vandlega á Hlyn. Um stund var hún ekki viss hvort þeirra hafði farið í vélina. Röddin var óbreytt en hljómaði þó öðruvísi, eins og það væri hola í henni miðri.

Tara gat ekkert að því gert, Hlynur var ekki sami maðurinn. Hann hljómaði yfirlætislega:

„Ég veit hvað það er að gefa hluta af sjálfum mér í vinnuna, Tara. En ég hef samt aldrei fundið mig í því að selja það hver ég er, eins og þú gerðir í dag.“

Tara nam orð Hlyns án þess að finna neitt. Átti hún að hlæja? Finna fyrir óöryggi? Rífa sig niður? Hún fann ekki lengur þennan kunnuglega ótta við að vera skilin eftir. Svikin. Smáð. Yfirgefin. Ein.

„Ég vona að þú sért ánægð með árangurinn. Ég sé alla vega engan mun á þér.“

Þetta var dýrt. Tara skynjaði nýtt lag undir orðunum. Þetta var leið til að halda stjórn. Hlynur myndi ekki passa inn í veislu viðskiptaheimsins.

Töru fannst hún aldrei hafa hugsað svona skýrt áður. Hlynur vildi hafa hana næma. Til að geta notfært sér snöggan blett þegar hans eigið óöryggi tók yfir.

Þetta var ekki ást. Þetta var aðferð til að mynda 35,9, vanmátt eða önnur tilfinningaviðbrögð gagnvart ráðandi afli. Hlynur varð að fara. Tara myndi segja honum upp í fyrramálið.

Bíddu nú við… Ný hreyfing innra með henni. Sjö ára sambandið við Hlyn var sami sýndarveruleiki og G&G hafði búið til. Samansafn af tilfinningalega hlöðnum gagnapunktum.

Áralöng gremja, vangoldnar skuldir og tilfinningaleg kúgun... Hve margar einingar myndi það gefa hjá G&G? Af hverju að streitast á móti kerfi, þegar það mátti ná stjórn á því? Enginn kvíði - engin takmörk.

Tara hló svo Hlynur leit á hana eins og hún hefði misst vitið. Hláturinn var flatur og skrykkjóttur, eins og truflun í streymisveitu.

Hlynur var gullnáma. Að hugsa sér hvað Tara gæti grætt mikið á sambandi þeirra um ókomin ár. Nýjar og nýjar minningar fyrir vélina. 

Tara fór að skrifa niður leiðir til að bæta upplifunina hjá G&G. Síðan hugmyndir að skemmtilegum vinnuhittingi.

Á meðan hrærði Hlynur í sósunni og hélt áfram að segja Töru hvað henni fannst um þetta allt í raun og veru.

Þegar Njörður sá ljósið

Dagurinn sem Njörður Torfi sveif upp úr sjálfum sér var óvenjulegur fyrir margra hluta sakir.

Í fyrsta lagi hafði Rósgerður gamla á annarri hæð ekki enn vökvað óþefjandi blómhríslurnar í litlu stofunni sinni þó klukkan væri orðin átta að morgni. Njörður vaknaði yfirleitt hálfsjö við þruskið og þrammið í þessari fúlu skógarnorn. En ekki í dag.

Í öðru lagi svaf séra Kristján á þriðju hæð yfir sig, sá nákvæmnismaður sem hafði Njörð örugglega enn undir smásjá eftir uppgjör húsfélagsins fyrir tveimur árum. Njörður, sem bjó á fyrstu hæð og leyfði sér stundum litla kókdós í vikulokin yfir tarotspjöldum sem hann trúði ekki einu sinni á sjálfur.

Það var fleira. Þennan sunnudagsmorgun fann Njörður stakt, óopnað Georg Jensen dagatalakerti sem hann hafði óvart tekið með heim úr vinnunni, dönsku sérversluninni Mette & Matilda í Kringlunni.

Njörður hafði ætlað að skila kertinu, en síðan hljóp eitthvað í hann, sem hann skildi ekki. Njörður braut þykkt kertið varlega en ákveðið í tvennt. Með hverju númeri sem hrökk af vaxinu varð heimurinn léttari að vigt, þar til tignarlegt jólakertið splundraðist hljóðlaust í rauðum lófunum.

Njörður hélt gáttaður á ónotuðu en ónýtu kertinu og vissi ekki hvað hann ætti að gera, hvorki við vaxhrönglana né þessa skyndilegu hræringu innra með honum. Hvað hafði hann gert? Það var eins og eitthvað snerist í hringi, sem hafði lengi staðið óhreyft.

En það var ekki skapið sem léttist. Fyrst komu óvenjulegir og endurteknir kippir í hægra læri Njarðar, eins og fjörfiskur á röngunni. Síðan í vinstra læri. Áður en Njörður vissi af tókst líkami hans á loft í heild sinni, í fæðingargallanum einum saman.

Njörður komst ekki hjá því að spyrja sig, ekki aðeins hvers vegna hann svifi, heldur einnig hvers vegna einmitt nú? Út af einu litlu kerti? En hvenær braut maður viljandi Georg Jensen jólakerti með handaflinu einu saman, og hvenær lögðust forlögin á eitt í snöggt og sterkt handtak í stofusófanum? Greip Njörð Torfa skyndileg sjálfstýring, eða var þetta fyrsta meðvitaða verkið í mörg ár? Hvað var sköpun án eyðileggingar?

Njörður sveif yfir tarotbunkann. Spilið sem átti að veita spennu í líf hans eftir langa vinnudaga í Mette & Matilda, en varð að kapli sem aldrei gekk upp. Þennan morgun hafði hann dregið enn og aftur sama spilið: „Hengdi maðurinn“. Hvílíkt rugl.

Vaninn hafði gert tarotið jafn veraldlegt og raðir hinna brothættu smámuna sem hann seldi prúðbúnum viðskiptavinum daginn út og inn. Viðskiptavinum sem slepptu trítilóðum börnum sínum inn um fíngerðar gjafavörur, hlaupandi og hoppandi, hrínandi og rýtandi, gargandi og fálmandi á eftir þriggja hæða kökudisknum frá Royal Copenhagen, sem Njörður bjargaði óteljandi sinnum frá tortímingu. Ef einhver hefði ómakað sig við að þakka honum!

En nú hafði búðarborðið snúist við og Njörður sjálfur tortímt glænýju kerti frá engum öðrum en Georg Jensen, hinum danska fagurkera og silfursmið, og það af ásettu ráði. Hvílíkur glæpur! Gat Njörður látið sjá sína fölsku fingur í Mette & Matilda nokkurn tímann aftur?

En Njörður staðnæmdist ekki þar, heldur flaut upp í gegnum illa málað loftið. Alla leið upp í gegnum úldna blómapotta Rósgerðar á hæðinni fyrir ofan. Langar og mjóar greinarnar hrísluðust yfir höfði hans í dimman og dansandi frumskóg. Íbúðin virtist ganga í grænum bylgjum svo Njörð greip sama skógarveiki og þegar hann mætti ólyktinni af Rósgerði niðri við póstkassana.

Á veggnum hékk svarthvít mynd af Rósgerði ungri og skælbrosandi í Grasagarðinum með skrautblóm í hendi. Annað en illgresin sem hún dró upp og niður sameignina, og skrælnuðu nú á ósýnilegum ölduboðum stofunnar. En hvar var Rósgerður? Var hún…

Njörður leit varlega í átt að svefnherberginu. Jú, sængin hreyfðist. Hann sá pilluglas rugga á stofuborðinu: „Við alvarlegu kvíðakasti, notist sparlega!“ Tvær töflur eftir. Tvær litlar töflur sem horfðu í gegnum hann eins og dæmandi augu.

Æ Rósa, ef Njörður hefði vitað þá hefði hann aldrei hreytt í hana fyrir að tæma aldrei blaðakörfuna almennilega: „Þú skilur alltaf nokkur blöð eftir þegar ég tek við ruslinu, í hvert einasta sinn.“

Njörður liðaðist skömmustulega úr þessum aldingarði og út í sameignina, svífandi í gegnum handrið og tröppur. Kannski átti hann ekki betra skilið eftir framkomuna við Rósgerði en að marinerast um dimma gangana að eilífu? Eftir að hafa skammað gamla og kvíðna konu eins og krakkadjöflana í búðinni.

Ekki var laust við, þegar ósýnileg hönd hífði Njörð Torfa hægt og rólega upp á milli baðherbergisflísa séra Kristjáns á þriðju hæð, að Njörður prísaði sig sælan að sérann sæti ekki á skálinni einmitt þá, og tónaði eitthvað annað en Lúkasarguðspjall.

Til að bæta gráu ofan á svart myndi sérann týna því litla trausti sem enn tórði í garð Njarðar, sjálfs gjaldkera húsfélagsins, fyrir nágrannagægjur og guðlast, ekki aðeins svífandi inni hjá honum heldur kviknakinn líka!

Sami Njörður gjaldkeri og lét óvart þúsund krónur svífa upp af handriðunum í hittifyrra. Já, sömu lökkuðu handrið og Njörður hafði nú sjálfur svifið í gegnum eins og hver önnur bókhaldsskekkja.

Ekki tók skárra við, því Njörður sá litla bók, falda á bak við klósettið. Þetta var ekki Biblía sérans, heldur miklu þynnri bókmennt: „Hvernig á að þykjast, bara fyrir aðra.“

Hvor þeirra hjóna átti þessa bók? Vildi Njörður vita það? Hann hafði séð of mikið. Nágrannarnir voru jafn fastir á milli hæða og hann sjálfur.

Var von að Njörður Torfi spyrði, hvort þessi sýn öll, svífandi á adamsklæðunum einum, væri draumur einn eða dauðinn sjálfur? Ný fæðing eða refsing fyrir tarot og kókdós í vikulokin? Njörður stirnaði upp. Hvað ef þetta væri draugur hins ólifða lífs? Lífs úr skemmtunum og skyndiákvörðunum.

Nei, þá hefði Njörður betur mátt brjóta fleiri Georg Jensen dagatalakerti í illa upplýstu bakherbergi Mette & Matilda, þegar verslunarstjórinn sleikti upp hvítu loðpelsana frammi í afgreiðslu. Líf Njarðar skorti ekki aðra eins óreiðu. Líf hans var alveg nógu spennandi.

Hver var Njörður Torfi annars, að svífa svona óboðinn um einkarými annarra? Hann var þekktur fyrir allt annað en hnýsni og snudd, ólíkt kjaftaganginum við kassann; Jóhann að kaupa í Vogahverfi. Rúna að skilja við Styrmi. Hverjum var ekki sama?

Njörður tók ekki þátt í þessum félagslegu leikjum. Hann lifði bara sínu eigin lífi, laus við sýnd. Eða hvað? Átti hann nokkuð í vörunum sem hann seldi? Hvað var að lifa lífinu, og hvað að svífa í gegnum það af gömlum vana?

Njörður lyftist yfir baðgólfi sérans. Hann rifjaði upp síðustu orð móður sinnar áður en hennar kerti kláraðist:

„Mundu Njalli minn...

Láttu það vera sem þú skilur ekki.“

Þvættingur. Af hverju gaf hún honum þá þennan tarotstokk? Úps, þarna sveif Njörður í gegnum brjóstahöld prestsfrúarinnar sem héngu til þerris, á litinn eins og svikul silfurmynt.

Ef sérann sæi hann núna svifi Njörður sjálfviljugur í gegnum þakið á þriðju hæð og kæmi aldrei niður aftur til að borga neinar stolnar þúsund krónur úr hússjóðnum. Allt í lagi! Njörður hafði þurft þessar þúsund krónur. Fyrir kassa með 30 kókdósum á tilboði. Bara fyrir sjálfan sig. Var það glæpur að sjá einu sinni um sjálfan sig þegar enginn annar gerði það?

Þakið! Njörður ætlaði að grípa í spegilinn, en höndin stakkst inn í steyptan vegginn. Njörður kippti að sér hendinni. Snertingin var hvorki hrjúf né hörð, heldur mjúk og hlý.

Stakur lokkur úr hári Njarðar stakkst upp í loftið eins og dökkur kveikur. Hvað beið ofan þaksins? Myndi Njörður gleyma dögum sínum eins og Georg Jensen jólakerti sem brotnar ónotað í umbúðum sínum, ótendrað af lífinu sjálfu?

Jólakerti sem lofaði glitkornum og gylltum pökkum. Æ, var líf Njarðar ekki eitt stórt Georg Jensen dagatalakerti, sem sundraðist hægt og hljóðlaust í gljáandi umbúðum löngu áður en dagar þess voru taldir?

Njörður kallaði. Heyrði einhver, eða höfðu prestshjónin svifið út á undan honum? Höfðu dagarnir í Mette & Matilda verið raunverulegir, eða hafði Njörður líka svifið yfir gólfin þar?

Af hverju hafði hann aldrei nýtt sér 7% starfsmannaafsláttinn? Brugðið sér um stund hinum megin við borðið og fengið, aðeins í eitt skipti, að vera viðskiptavinur. Sá sem kom ekki þangað til að verða ríkari, heldur til að gefa verslunareigendum pening fyrir fallega hönnunarvöru. Hve ólík hlutskipti menn gátu hneppt á einum og sama stað!

Æ, sú freisting, þriggja hæða kökudiskurinn frá Royal Copenhagen. Neðsti diskurinn skreyttur hringjum og beinum línum, sá í miðið bugðum og beygjum og hinn efsti með skýjum og stjörnum. Hvílík dásemd að Njörður fékk það aldrei skilið! En hvað var kökudiskur án köku, annað en líkami án lífs?

Þegar Njörður sveif í gegnum húsþakið ómuðu orð móður hans aftur innan fyrir eyrnavaxið eins og spádómur:

„Láttu það vera sem þú skilur ekki.“

Kannski átti hún aldrei við að forðast það sem mennirnir skildu ekki, heldur að umfaðma það sem óaðskiljanlegan hluta tilverunnar.

Nirði Torfa fannst eins og brotið kerti ljómaði mörgum hæðum fyrir neðan sig, í fjarlægum, daufum loga.

Hafði Njörður smátt og smátt selt sína eigin vigt með vandaðri gjafavöru? Fyrir líf sem hvorki var helgað himni né jörðu? Til þess eins að sanka að sér smáaurum inn á gremjubók? Njörður leit yfir húsin og hugsaði um leynilíf nágranna sinna.

Hvar endaði sölumaðurinn Njörður Torfi Jensen og hvar byrjuðu sýningareintök af smjörgulum hrærivélum frá KitchenAid? Smjörgular. Litur ársins sögðu þau. En hvað var litur og hvað var til sýnis ef vélarnar hrærðu aldrei neitt uppi á búðarhillunum?

Já, þegar Njörður sjálfur hrærðist í hringi, dag eftir dag í sömu smjörmóðu, og þyrlaðist síðan, óviðbúinn og allt of snemma, baldinn og berstrípaður upp á milli hæða, eins og ósýnilegur reykur af brotnu og dýru dagatalakerti, hengdur og syndugur smáþjófur, svífandi í gegnum einkaeign nágranna sinna, logandi af því sem hann gat aldrei keypt í danskri sérverslun.

Vorum við ekki öll í lausu lofti í þessari tilveru, svífandi nakin í gegnum gólf og þök í lífi hvers annars? Njörður breiddi út faðminn.

Allt varð svart. Þegar Njörður fór í gegnum þakið hitnaði hann allur. Var þetta lykt af brennisteini? Húsið minnkaði fyrir neðan hann eins og þriggja hæða kökudiskur frá Royal Copenhagen að falla inn í sjálfan sig. Sérverslun Mette & Matildu rann brátt saman við hverfið hans í eitt flöktandi, lítið ljós sem logaði í tóminu.

Síðan var eins og Njörður Torfi væri aftur staddur í sérversluninni. Hann fann lykt af ilmstráum og grenigreinum. Klístur af gervisnjó á milli fingranna. Hljómmikil rödd séra Kristjáns nágranna spurði um aðventugjöf handa frúnni.

Njörður leit á jólakertin frá Georg Jensen. Hann sá engar dagsetningar lengur. Þegar Njörður talaði, fann hann ágengan bruna á tungunni, fullan af lífi:

„Þessi kerti voru að svífa inn. Þau mæla ekki aðeins dagana, heldur sjálft rýmið sem við dveljum í. Rýmið sem við gerum að húsi okkar. Að heimili. Ég á eitt svona sjálfur. Ég get slegið af svona þúsund krónum bara fyrir þig, séra.“